Θεολόγος και φιλόσοφος της Αναγέννησης και του ουμανισμού (1466-1536). Το οικογενειακό του όνομα ήταν Gerrit Gerritszoon. Γεννήθηκε στο Ρότερνταμ, νόθο παιδί μιας κόρης γιατρού με έναν άντρα που αργότερα χρίστηκε μοναχός. Μετά τον θάνατο των γονιών του οι κηδεμόνες του τον έγραψαν στο μοναστηριακό κολέγιο του Στάιν, κοντά στην πόλη Γκούντα, όπου πέρασε δύσκολη μαθητική ηλικία. O επίσκοπος του Cambrai τον επέλεξε για γραμματέα του, θέση από την οποία κατάφερε να ξεφύγει στο Παρίσι για σπουδές, στο κολέγιο Montaigu. Ως το 1498 έζησε στο Παρίσι, κερδίζοντας τα προς το ζην από τη διδασκαλία. Ανάμεσα στους μαθητές του περιλαμβανόταν ο λόρδος Mountjoy, στον οποίο οφείλει την πρόσκλησή του στην Οξφόρδη, το 1498. Ξαναγύρισε στο Παρίσι το 1500, και τα επόμενα χρόνια έζησε ανάμεσα στη Γαλλία και την Αγγλία, όπου εργάστηκε ως καθηγητής θεολογίας και αρχαίων ελληνικών στο Καίμπριτζ. Μετά το 1514 έζησε στη Βασιλεία, μεταξύ 1517-1521 στη Λουβέν και στη συνέχεια, με ένα διάλειμμα έξι ετών στο Φράιμπουργκ, εξαιτίας της αναταραχής που είχε προκληθεί από τις απόψεις του, επέστρεψε στη Βασιλεία όπου παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του. Μετά τα πρώτα έργα του Εράσμου "Adagia" και "Enchiridion Militis Christiani" (περ. 1500), ακολούθησε το γνωστότερο "Encomium Moriae" ("Μωρίας εγκώμιον", 1509), που επιβεβαιώνει μια από τις ευτυχέστερες στιγμές του ως κριτικού πνεύματος τόσο της βασιλείας όσο και του κλήρου, και τα "Colloquia", το σημαντικότερο ίσως έργο του, το 1519. Το 1516 εκδίδει, σχολιασμένο, το πλήρες ελληνικό κείμενο της Καινής Διαθήκης και το 1519 το έργο του πάνω στον Άγιο Ιερώνυμο, σε εννέα τόμους. Σκοπός και των δύο αυτών έργων είναι να επεξεργαστεί μια πιο ορθολογική αντίληψη του χριστιανικού δόγματος και να απελευθερώσει το πνεύμα των συγχρόνων του από τη σχολαστική θεολογία του Μεσαίωνα. Επιμελείται την έκδοση μιας ολόκληρης σειράς κλασικών και πατερικών κειμένων όπως, μεταξύ άλλων, των Ulrich von Hutten, Μαρτίνου Λουθήρου και Sorbonne. Ωστόσο όταν η λουθηρανική μεταρρύθμιση εξαπλώνεται, βρίσκεται στη δύσκολη θέση να μην έχει ταχθεί ανοιχτά με το μέρος της και ταυτόχρονα, οι παραδοσιακοί θεολόγοι να τον κατηγορούν ότι εισάγει "καινά δαιμόνια". Με το έργο "De Libero Arbitrio", 1523, διασταυρώνει τα βέλη του με τον ίδιο τον Λούθηρο, ενώ το "Ciceroniansus" προκαλεί νέες αντιδράσεις. Παρόλα αυτά, ο Έρασμος απήλαυσε μεγάλη φήμης και κύρους κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

ΣΤΡΑΤΗΣ ΤΣΙΡΚΑΣ (1911-1980) Ο Στρατής Τσίρκας (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Γιάννη Χατζηαντρέα από παρατσούκλι του πατέρα του), γιος του Κώστα και της Περσεφόνης Χατζηαντρέα, γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια στο Κάιρο. Είχε τρία μικρότερα αδέρφια. Γύρω στο 1917 γράφτηκε στην Αμπέτειο Σχολή, στο εμπορικό τμήμα, από όπου αποφοίτησε το 1928. Μετά την αποφοίτησή του εργάστηκε στην Εθνική Τράπεζα της Αιγύπτου για ένα χρόνο και από το 1929 ως το 1939 σε μια εταιρεία βάμβακος στην Άνω Αίγυπτο, αρχικά ως λογιστής και στη συνέχεια ως διευθυντής των εκκοκιστηρίων. Το 1933 πέθανε ο πατέρας του από φυματίωση. Το 1935 εντάχτηκε στην αντιφασιστική οργάνωση "Ligue Pacifiste" και ίδρυσε μαζί με τον Θεοδόση Πιερίδη την "Αντιφασιστική Πρωτοπορία". Το 1937 παντρεύτηκε την Αντιγόνη Κερασσώτη, με την οποία ταξίδεψε στην Αυστρία, την Ιταλία, τη Γιουγκοσλαβία, τη Γαλλία και την Ελλάδα και απέκτησε ένα γιο τον Κώστα (γεν. 1957). Το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου πήρε μέρος (ανάμεσα στους Μπέρτολντ Μπρεχτ, Λουί Αραγκόν, Πάμπλο Νερούντα και άλλους) στο Β’ Διεθνές Συνέδριο των Συγγραφέων για την Υπεράσπιση της Κουλτούρας εναντίον του Πολέμου και του Φασισμού, στο Παρίσι, και έγραψε μαζί με τον Χιούς τον όρκο στον Λόρκα, που προωθήθηκε από τον Λουί Αραγκόν και υπογράφτηκε από σαράντα συγγραφείς. Από το 1939 ως το 1963 έζησε στην Αλεξάνδρεια και εργάστηκε ως διευθυντής βυρσοδεψείου (έφυγε για λίγους μήνες το 1942 όταν ο Ρόμμελ απείλησε την πόλη). Το 1943 έγινε καθοδηγητικό στέλεχος του Ελληνικού Απελευθερωτικού Συνδέσμου. Στην περίοδο αυτή τοποθετείται η γνωριμία του με το Γιώργο Σεφέρη. Το 1961 διαγράφτηκε από το Κ.Κ.Ε., καθώς αρνήθηκε να αποκηρύξει το έργο του "Η Λέσχη", που είχε εκδοθεί λίγο νωρίτερα. Το 1963 έφυγε για την Αθήνα, όπου έζησε ως το θάνατό του. Μετά την κήρυξη της δικτατορίας του Παπαδόπουλου έγινε μέλος του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου. Το 1969 εντάχθηκε στο Κ.Κ.Ε. εσωτερικού και ένα χρόνο αργότερα πήρε μέρος στη σύνταξη του αντιδικτατορικού τόμου "18 Κείμενα" με το διήγημα "Αλλαξοκαιριά". Συμμετείχε επίσης στον τόμο "Νέα Κείμενα" (1970) και στα "Νέα Κείμενα 2". Πέθανε στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο σε ηλικία 69 χρόνων από ανεύρυσμα. Συνεργάστηκε με τα περιοδικά "Έλλην" - αργότερα όργανο του ΕΑΣ -, "Κυπριακά Γράμματα", "Ελεύθερα Γράμματα", "Αλεξανδρινή Λογοτεχνία", "Πάροικος", "Φωνή", "Επιθεώρηση Τέχνης", "Αυγή", "Ταχυδρόμος", "Συνέχεια". Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Βιογραφίας για το έργο του "Ο Καβάφης και η εποχή του" (1959) και με το Βραβείο Κριτικών και Εκδοτών της Γαλλίας για τις "Ακυβέρνητες Πολιτείες" (1972). Ο Στρατής Τσίρκας τοποθετείται ανάμεσα στη μεσοπολεμική και μεταπολεμική γενιά της νεοελληνικής πεζογραφίας και το έργο του συνδέεται άμεσα με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και τη γενέτειρά του, στις οποίες πήρε ενεργό μέρος. Η πρώτη του εμφάνιση στο χώρο της λογοτεχνίας σημειώθηκε το 1927 με μεταφράσεις των Μυσσέ, Χάινε και Σίλλερ στα περιοδικά "Μπουκέτο" και "Οικογένεια" και τη δημοσίευση του πρώτου του πεζογραφήματος με τίτλο "Το φεγγάρι" στο περιοδικό "Παναιγυπτία". Το 1930 δημοσίευσε το πεζογράφημα "Μεσημεριάτικο" στο περιοδικό "Πρωτοπορία" και το πρώτο του ποίημα, με τίτλο "Pot pouri", στο περιοδικό "Αλεξανδρινή Τέχνη". Την ίδια χρονιά γνωρίστηκε με τον Κ.Π. Καβάφη. Το 1937 κυκλοφόρησε την ποιητική συλλογή "Φελλάχοι", όπου υπέγραψε για πρώτη φορά με το όνομα Στρατής Τσίρκας. Ως το ξέσπασμα του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου ασχολήθηκε με την ποίηση και το διήγημα. Γνωστός έγινε κυρίως μετά την έκδοση της βιογραφίας "Ο Καβάφης και η εποχή του" και της μυθιστορηματικής τριλογίας "Ακυβέρνητες Πολιτείες", που δίχασαν τους κριτικούς και λογοτεχνικούς κύκλους και προκάλεσαν ζυμώσεις στο χώρο της αριστερής διανόησης. Έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Στρατή Τσίρκα βλ. Προκοπάκη Χρύσα, "Στα ίχνη του Στρατή Τσίρκα· σχεδίασμα χρονολογίου", Αθήνα, Κέδρος, 1985· Παπαλέξης Ηρακλής, "Χρονολόγιο Στρατή Τσίρκα (1911-1980)", Διαβάζω τ. 171, 15/7/1987, σ.10-16, Ζήρας Αλέξης, "Τσίρκας Στρατής", στο "Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό", τ. 9β, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, και Αργυρίου Αλέξανδρος, "Στρατής Τσίρκας", στο "Η μεταπολεμική πεζογραφία· από τον πόλεμο του ’40 ως τη δικτατορία του 1967", Ζ΄, σ. 290-377. Αθήνα, Σοκόλης, 1988. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).