Έναν αιώνα μετά, (1922- 2022), η διάσωση της μνήμης ενός λαού για τις πατρογονικές του εστίες στην Μικρά Ασία, είναι χρέος της κάθε επόμενης γενιάς. Οι Πατρίδες, ακόμη κι αν χαθούν, οι ρίζες τους δεν πεθαίνουν, ζουν πάντα στα απαραβίαστα σύνορα της αυτογνωσίας, της μνήμης και της ενσυναίσθησης. Μέσα από την μνήμη ξαναγεννιούνται, ζουν και υπάρχουν ως οι «ΧΑΜΕΝΕΣ ΠΑΤΡΙΔΕΣ».
Η καταγραφή της βιωματικής εμπειρίας του κάθε ατόμου που έζησε την Μικρασιατική Καταστροφή, οι μαρτυρίες των προσωπικών στιγμών της πρώτης γενιάς του προσφυγικού πληθυσμού, μαρτυρίες που μεταφέρθηκαν προφορικά στις επόμενες γενιές αποτελεί ένα ανεκτίμητο πρωτογενές υλικό. Για να κατανοήσουμε, οφείλουμε να το αναζητήσουμε, να το ανιχνεύσουμε, να το αφουγκραστούμε. Πως χαράχτηκε, συναισθηματικά, πολιτισμικά και κοινωνικά, στον καθένα ξεχωριστά η προσφυγιά που βίωσε. Τι σήμαινε για το 1.500.000 προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής η απώλεια ανθρώπων, πατρογονικών εστιών, εκκλησιών και σχολείων. Πρέπει να «αφουγκραστούμε», για να ανακαλύψουμε το τι πραγματικά σήμαινε για τα παιδιά και τους νέους η απώλεια της προοπτικής στη μόρφωση και την πρόοδο. Τα παιδικά όνειρα των 177.505 μαθητών που καταστράφηκαν στα ερείπια των 2.177 σχολείων με τους 4.500 δασκάλους που έκλεισαν. Τα συναισθήματα των παιδιών αυτών που τους στέρησαν το δικαίωμα στη μόρφωση και το όνειρο.