Στην επέτειο των ογδόντα χρόνων από τον εκτοπισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στη Γερμανική Κατοχή και των Εβραίων της Βουλγαροκρατούμενης Θράκης, κυκλοφορεί το νέο βιβλίο του αρχιτέκτονα Ηλία Β. Μεσσίνα για τις συναγωγές της Ελλάδος με εκτενή αναφορά στις συναγωγές της Μακεδονίας και της Θράκης.
Το συναγώι ή συναγωγή είναι το κτήριο, ένας χώρος ιερός. Η συναγωγή όμως είναι και οι άνθρωποι. Αυτοί που συγκεντρώνονται σε αυτήν για προσευχή, αυτοί που τη διατηρούν και τη φροντίζουν, για να την παραδώσουν από γενιά σε γενιά.
«Το Συναγώι» συνεχίζει ένα οδοιπορικό που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο βιβλίο «Η Συναγωγή». Στο νέο βιβλίο, εξερευνούνται νέα μονοπάτια, από την Ιερουσαλήμ μέχρι την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Κω, την Άρτα, την Πρέβεζα, την Καστοριά, τα Ιωάννινα, τα Τρίκαλα και πολλές άλλες πόλεις και μέρη μέχρι το Διδυμότειχο. Στο νέο βιβλίο παρουσιάζονται ιστορίες άγνωστες μέχρι σήμερα, για τα κτήρια, αλλά και για τους ανθρώπους που σημάδεψαν την ιστορία τους.
Με πρωταγωνιστές αφανείς ήρωες που τους προσπέ-ρασε η επίσημη ιστορική αφήγηση. Που παίζουν όμως έναν σημαντικό ρόλο στη διάσωση της μνήμης και της ιστορίας των συναγωγών της Ελλάδας. Ιδιαίτερα αυτών που χάθηκαν για πάντα.
Μέσα από το βιβλίο ξετυλίγονται η εμπειρία, ο διάλογος, η αλληλογραφία και η αναζήτηση πίσω από την έρευνα. Η σημείωση στο σημειωματάριο, η αποτύπωση, η έρευνα και η τεκμηρίωση. Ένα οδοιπορικό τριών δεκαετιών αναζήτησης του αρχιτέκτονα-συγγραφέα, στην αρχιτε-κτονική, την ιστορία, αλλά και την οικολογία. Μια ζωντανή αφήγηση για τις συναγωγές αλλά και για τους ανθρώπους, τις κοινότητες και τους αρχιτέκτονες που συνδέθηκαν με αυτές.
«Το Συναγώι» είναι το δεύτερο λογοτεχνικό έργο του Ηλία Μεσσίνα, που έχει στο ενεργητικό του έντεκα βιβλία και εκατοντάδες δημοσιεύσεις, μεταξύ άλλων για τις συναγωγές της Βορείου Ελλάδος, της Θεσσαλονίκης και της Βέροιας. Σε ένα οδοιπορικό που ξεκίνησε πριν από 30 χρόνια, ο Ηλίας Μεσσίνας ήταν ο πρώτος αρχιτέκτονας που αποτύπωσε, τεκμηρίωσε και μελέτησε λεπτομερώς τις συναγωγές της Ελλάδος, μεταξύ αυτών και της Κομοτηνής και της Ξάνθης, πριν κατεδαφιστούν το 1994 και το 1995 αντίστοιχα.