Η ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΗ ΗΠΕΙΡΟΣ ήταν πάντα η περιοχή του θρύλου και του μυστηρίου, που σαγήνευε τους λαούς της Ευρώπης. Η μεγάλη έρημος Σαχάρα, που τη διατρέχει από την ανατολική μέχρι τη δυτική ακτή, τη χωρίζει σε δύο σαφώς διακριτές ζώνες. Η βόρεια, η λεγόμενη Υπερσαχάρια περιοχή είναι συνδεδεμένη με την ιστορία της Μεσογείου και της Ευρώπης. Η νότια, η λεγόμενη Υποσαχάρια Αφρική ήταν ανέκαθεν μια εξωτική χώρα, άγνωστη και ανεξερεύνητη, με τα παρθένα δάση, τις ζούγκλες, τις σαβάνες, τους μεγάλους ποταμούς, τα άγρια θηρία και τις άγνωστες τροπικές αρρώστιες.
Η Αφρική πάντα με γοήτευε και ήταν αφορμή για πολλά όνειρα και ιστορίες που έπλαθα ως παιδί. Όταν σπούδαζα Ιατρική με ενθουσίασε η γνωριμία με τις τροπικές νόσους, τους περίεργους κύκλους που κάνουν τα παράσιτα και τα μικρόβια στα ζώα και τον άνθρωπο, τα διάφορα έντομα ή σκουλήκια που μεταδίδουν τις νόσους, τις τρομερές παραμορφώσεις και βλάβες που προκαλούν αυτές οι αρρώστιες, αλλά και το πόσο απλό είναι να θεραπευθούν οι περισσότερες όταν διαγνωσθούν εγκαίρως. Με είχε εντυπωσιάσει η ιστορία του Άλμπερτ Σβάιτσερ και των ιεραποστόλων που διακινδύνευαν τη ζωή τους για να προσφέρουν τη βοήθειά τους στους ιθαγενείς.
Όταν το 1983 έκανα μετεκπαίδευση στο Λονδίνο, γνώρισα έναν συνάδελφο από τη Νιγηρία, τον Πωλ Νμάντου (N'madu). Έκανε και αυτός μετεκπαίδευση στη Χειρουργική. Ήταν η πρώτη μου γνωριμία με Αφρικανό και γίναμε φίλοι. Ο Πωλ ήταν ο τυπικός εκπρόσωπος των μεταποικιακών Αφρικανών. Μισούσε τους Άγγλους, λάτρευε τη χώρα του, αλλά όλη του η ζωή ήταν προσανατολισμένη στον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τον τρόπο ζωής. Από αυτόν έμαθα πάρα πολλά για την ιστορία της Αφρικής κατά την περίοδο της Αποικιοκρατίας, τα θετικά και τα αρνητικά στη ζωή τους τότε, τα προβλήματα που τους κληροδότησε στην περίοδο της ανεξαρτησίας, αλλά και τις βαθιές διαφορές που υπήρχαν μεταξύ των σύγχρονων κρατών και των φυλών. Ο Πωλ μου μίλησε και για την υγειονομική πολιτική που ασκούσαν οι Βρετανοί και την κληρονομιά που άφησαν στη χώρα του. Ο ίδιος θεωρούσε τη Νιγηρία το πιο ενδιαφέρον κράτος της Αφρικής, με τον πιο βαθύ εγχώριο πολιτισμό, και μου έλεγε ότι κάθε μόδα ή νέα ιδέα στον αφρικανικό τρόπο ζωής είχε πηγή τη Νιγηρία. Οι συζητήσεις μας μου άναψαν το ενδιαφέρον για την αποικιακή ιατρική, όπως και για αυτούς που τόλμησαν να αφήσουν την ασφάλεια της Ευρώπης και να διακινδυνεύσουν τη ζωή και την υγεία τους, ασκώντας εκεί το λειτούργημα της ιατρικής. Τελευταία σκέφθηκα να μελετήσω περισσότερο το θέμα, τις κριτικές που έχουν γραφτεί, τις βιογραφίες των πλέον σημαντικών γιατρών καθώς και την εξέλιξη της υγειονομικής περιπέτειας κατά τους χρόνους της Αποικιοκρατίας. Αυτή ξεκινάει το 1885, όταν οι ισχυρές χώρες της Ευρώπης «διεμερίσαντο τα ιμάτια» της πολύπαθης ηπείρου σε αποικίες και προτεκτοράτα, και τελειώνει το 1960, όταν σχεδόν όλες οι αποικίες απελευθερώθηκαν.
Όλα όσα αναφέρονται είναι πραγματικά και οι πληροφορίες αποτελούν προϊόντα μελέτης που όντως υπήρξε συναρπαστική. Η διάταξη της ύλης περιλαμβάνει μια σύντομη παρουσίαση της ιστορίας του αποικισμού, και της παραδοσιακής ιατρικής της Αφρικής, που είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Κατόπιν παίρνουν τον λόγο οι μεγάλοι πρωτοπόροι μεταξύ των γιατρών των αποικιών με χρονολογική σειρά. Προτίμησα να παρουσιάσω το έργο τους σε πρώτο πρόσωπο, σε μορφή αφήγησης ώστε να είναι πιο ευχάριστο το κείμενο. Στη συνέχεια περιγράφεται η πολιτική που εφάρμοσαν οι διάφορες χώρες στα θέματα της παιδείας και της υγείας. Τέλος, γίνεται μια αξιολόγηση της Ιατρικής των αποικιών με τα θετικά και τα αρνητικά της, πάλι δια στόματος των γιατρών που συμμετείχαν σε αυτήν και των ιστορικών που τη μελέτησαν. Παραθέτω στο τέλος και ενδεικτική βιβλιογραφία για κάποιους που ίσως θελήσουν να βρουν περισσότερες πληροφορίες.