Οι δεσμοί του Ροΐδη με το θέατρο υπήρξαν βαθείς και πολύπλευροι. Η θεατρική αίθουσα υπήρξε ένας από τους προσφιλείς χώρους του κοινωνικού βίου του. Ο Ροΐδης απόλαυσε το θέατρο και το εξύμνησε ως πνευματική και πολιτισμική κατάκτηση. Το αναζήτησε παντού και με κάθε μορφή. Το μελέτησε ως δράμα και λογοτεχνία. Το παρατήρησε από την πλατεία, τα θεωρεία, τα παρασκήνια. Το αποτίμησε άλλοτε με θαυμασμό και άλλοτε με επικριτικά δήγματα. Το ανέδειξε ποικιλοτρόπως μέσα από την ευρυμάθεια και τη μνήμη του. Το κλασικό και σύγχρονό του δράμα, το ιστορικό δράμα, η κωμωδία, οι παντός είδους θεατρικές παραστάσεις, οι καλλιτέχνες της σκηνής αλλά και τα παντός είδους σκηνικά θεάματα, ακόμα και τα λαϊκότερα: τα cafes chantants, τα ιπποδρόμια, οι μίμοι, οι σαλτιμπάγκοι, οι θαυματοποιοί, οι ακροβάτες, τον παρηγόρησαν σε κάθε στροφή ή αντιστροφή της τύχης του, μέχρι τέλους...
Η εμβληματική Πάπισσα Ιωάννα είναι εγκατεστημένη "δι' εικόνων ψηλαφητών" στην ολόγλυφη σκηνογραφία των τόπων, των χρόνων, των χαρακτήρων και των ανατρεπτικών γεγονότων, των οποίων η δραματική πυκνότητα προκαλεί κατά καιρούς τη θεατρική-διασκευαστική φαντασία. Από το 1963 μέχρι σήμερα επιχειρείται στην ελληνική σκηνή η θεατρική απόδοση του αξεπέραστου μυθιστορήματος, όπως έχει αποτυπωθεί σε ορισμένες χαρακτηριστικές παραστάσεις. Παρομοίως, πολλά από τα διηγήματά του ερεθίζουν όλο και περισσότερο τη θεατρική έκφραση, ώστε ο Ροΐδης επανέρχεται από σκηνής ακμαίος και επίκαιρος.