"Όλα τα ήξεραν. Φαίνεται απίστευτο πώς δυο άτομα που δεν είχαν ιδωθεί ποτέ τους, ή μια φορά μονάχα, φευγαλέα και σχετικά αδιάφορα, φαίνεται απίστευτο το πώς τώρα γνωρίζονταν με το νι και με το σίγμα και από στήθους. Γνωρίζονταν ολοκληρωτικά. Αν δεν είχαν εξερευνήσει ακόμη κάποιο κελί του άλλου ή καμιά σοφίτα, το έκαναν τώρα παρευθύς και γρήγορα, και εισχωρούσαν ο ένας μέσα στον άλλο οδηγημένοι από μια γνώση αυτόφωτη. [...] Και τους ζήλεψα".
Ο διπλωμάτης Άιρες επιστρέφει οριστικά από την Ευρώπη στο Ρίο ντε Ζανέιρο. Συνταξιούχος, χήρος και άτεκνος. Στο ημερολόγιό του καταγράφει και σχολιάζει τη μουντή "νέα ζωή" του. Παρακολουθεί με πάθος το ευτυχισμένο γηραιό άτεκνο ζεύγος των Αγκιάρ και τα πάθη του: τη σχέση αγάπης που αυτό αναπτύσσει με την όμορφη νεαρή χήρα Φιντέλια, προσηλωμένη στον νεκρό σύζυγό της, που τόσο αγάπησε, καθώς και με τον φιλόδοξο νεαρό βαφτισιμιό τους, τον Τριστάου. Ο ήρωας-αφηγητής μελετάει με πάθος και τον έρωτα, στον εαυτό του και στον περίγυρο, άμεσα ή/και "από την κλειδαρότρυπα".
Γράψιμο μελαγχολικό και ειρωνικό, ανάλαφρο και διεισδυτικό, με φόντο την ιδιότυπα αστική ζωή των Τροπικών στο Ρίο ντε Ζανέιρο της διετίας 1888-1889, όταν η Βραζιλία κατάργησε τη δουλεία και τη μοναρχία.
Το κύκνειο άσμα του μεγαλύτερου συγγραφέα της Βραζιλίας, του μόνου μη λευκού συγγραφέα στον κατάλογο των εκατό σημαντικότερων συγγραφέων της Δύσης, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.