Η επικείμενη έκδοση δεν σκοπεύει να αποτελέσει μια «αιρετική ματιά» στο 1821, ούτε να ξεσκεπάσει τους (πάμπολλους) εθνικούς μύθους γύρω από αυτό. Αντίθετα πρόκειται για μια προσπάθεια να δούμε τη γενεαλογία του ελληνικού καπιταλισμού, τα υλικά από τα οποία φτιάχτηκαν το ελληνικό κεφάλαιο και το κράτος του. Πρόκειται, δηλαδή, όχι για ένα «ιστοριογραφικό» εγχείρημα αλλά για μια κατάθεση πολιτικών απόψεων πάνω στην ελληνική ιστορία με τρόπο που μπορούν να φανούν χρήσιμες στην ταξική πάλη σήμερα.

Κομβικής σημασίας για τη συγγραφή των κειμένων ήταν η ανάγνωση και συζήτηση του βιβλίου που έχει επιμεληθεί ο Παναγιώτης Κονδύλης «Κ. Μαρξ – Φρ. Ένγκελς, Η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ανατολικό Ζήτημα». Σε αυτό ο Κονδύλης έχει συγκεντρώσει όλες τις αναφορές των Μαρξ και Ένγκελς για το Ανατολικό Ζήτημα, από το σύνολο του έργου τους, σημαντικό μέρος του οποίου ήταν η αρθρογραφία τους σε εφημερίδες της Αγγλίας, της Γερμανίας κ.α. Το έργο αυτό, αρκετά παραγνωρισμένο από τους εγχώριους ιστορικούς, είναι αποκαλυπτικό για τη γεωπολιτική της περιόδου και τη θέση της Ελλάδας στο διεθνές προσκήνιο, καθώς αναδεικνύει το ρόλο της Ρωσίας στη δημιουργία του ελληνικού κράτους, και όλο αυτό με το βλέμμα στραμμένο προς την «επικείμενη» προλεταριακή επανάσταση στην Ευρώπη.

Εξίσου σημαντικό ζήτημα που αναδεικνύει η έκδοση είναι η γενεαλογία της εγχώριας πολιτικής προσόδου, ως δομικό υλικό από το οποίο φτιάχτηκε το ελληνικό κράτος. Από τη γαιοπρόσοδο και την φοροσυλλογή ως την τοκογλυφία και την προνομιακή πρόσβαση στους κρατικούς μηχανισμούς, η πελατειακότητα αποτέλεσε βασικό χαρακτηριστικό του νέου κράτους. Ενδεικτικός της συνθήκης αυτής είναι ο πολιτικός και στρατιωτικός βίος του Θεοδωράκη Γρίβα πριν και μετά την ελληνική επανάσταση, μιας προαστικής και φατριαστικής φιγούρας που δεν αποτελεί κάποια εξαίρεση αλλά μάλλον τον καθ’ υπερβολή κανόνα των πρωταγωνιστών του 1821, και στον οποίο αφιερώνουμε ένα ξεχωριστό κεφάλαιο.

Το προηγούμενο διάστημα, μέσα από αυτή τη στήλη είχαμε ήδη αναφερθεί συνοπτικά και σε άλλες φιγούρες της ελληνικής επανάστασης, όπως ο πρώτος κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας[2]. Εκεί, είχαμε δει τον τρόπο με τον οποίο είχε γίνει αντιληπτός μέσα από τη μαρξιστική ιστοριογραφία, ξεκινώντας από τα γραπτά των ίδιων των Μαρξ και Ένγκελς, αλλά και πώς άλλαζε η ιστορική προσέγγιση στο πρόσωπό του από τους Έλληνες μαρξιστές συγγραφείς ανάλογα με τα συγκεκριμένα υλικά επίδικα που αντιμετώπιζε το κομμουνιστικό κίνημα στην Ελλάδα. Αυτήν την αναφορά, λοιπόν, κρίναμε σκόπιμο να την παραθέσουμε σε εκτενέστερη και πιο εμπεριστατωμένη μορφή στον τόμο.

Αντίστοιχα, κρίναμε σκόπιμη μια εξίσου εκτενή αναφορά σε μια διεύρυνση του παραπάνω πλαισίου: θα δούμε, δηλαδή, πώς οι Έλληνες μαρξιστές του μεσοπολέμου αντιμετώπισαν συνολικά το Εικοσιένα. Και εκείνη την περίοδο, η συζήτηση γύρω από την ελληνική επανάσταση είχε άμεση σχέση με το πώς έβλεπε το κομμουνιστικό κίνημα το χαρακτήρα του ελληνικού κράτους, κι ως εκ τούτου, πώς θα οργάνωνε την επαναστατική του στρατηγική. Κοιτώντας τα γραπτά του Γ. Σκληρού, του Γ. Κορδάτου, του Γ. Ζεύγου, του Π. Πουλιόπουλου και του Σ. Μάξιμου σε σχέση με το 1821, θα δούμε πώς διαμορφώθηκαν οι ανταγωνιστικές πολιτικές κατευθύνσεις του ΚΚΕ εντός του εργατικού κινήματος του μεσοπολέμου.

Κάτι ακόμα στο οποίο είχαμε σταθεί στο παρελθόν ήταν η προεπαναστατική οικονομική δραστηριότητα των Ελλήνων και ειδικότερα αυτή της ελληνόκτητης εμπορικής ναυτιλίας[3]. Ως εκ τούτου, θεωρήσαμε σημαντικό τη συμπερίληψη μιας παρουσίασης των όρων διαμόρφωσης του ελληνικού ναυτιλιακού εμπορίου το 18ο αιώνα, με τέτοιο τρόπο ώστε να σκιαγραφείται η γενεαλογία του ελληνικού εφοπλισμού, τα χαρακτηριστικά που απέδωσε στο νέο ελληνικό κράτος, αλλά και ο ρόλος του στην εδραίωση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στην Ελλάδα.

Ένα μεγάλο κεφάλαιο της ιστορίας της ελληνικής επανάστασης αποτελεί η περίφημη Φιλική Εταιρία, η οποία είθισται να παρουσιάζεται ως ένα συνωμοτικό δίκτυο που αποπειράθηκε να οργανώσει στρατό και να προετοιμάσει την Επανάσταση. Αυτό που θα δείξουμε μέσα από το βιβλίο είναι ότι η Φιλική Εταιρία δεν ήταν παρά ένα δίκτυο αλληλογραφίας μέσα στο οποίο διαπλεκόταν ο επαναστατικός βερμπαλισμός, η εμπλοκή με τον θρησκευτικό μυστικισμό των αρχών 19ου αι. και οι βιοποριστικές ανάγκες μιας δράκας τυχάρπαστων εμποροϋπαλλήλων.

Παράλληλα, κρίναμε σκόπιμο να συμπεριλάβουμε μια ιστορία των μεγάλων επετείων του 1821 (δηλαδή των 100 και 150 χρόνων), και μέσα από το εκάστοτε ιστορικό συγκείμενο, να δούμε πώς διαμορφώθηκε η «εθνική μνήμη» μέσα από το «προοδευτικό» και «συντηρητικό» στρατόπεδο της αστικής τάξης.

Τέλος, θα παραθέσουμε τρεις μεταφράσεις που θεωρούμε ότι συμβάλλουν πολύ στην κατανόηση της περιόδου και δίνουν μια διαφορετική προσέγγιση στα γεγονότα. Το πρώτο κείμενο αφορά την γνωστή και κομβική «Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή»[4]. Είναι ένα ιστορικό τεκμήριο που δεν βρήκαμε πουθενά αλλού μεταφρασμένο, και του οποίου η ανάγνωση είναι αν μη τι άλλο ενδιαφέρουσα. Τα άλλα δυο μεταφρασμένα κείμενα[5], τα οποία πραγματεύονται τη μάχη στο Γαλάτσι της Ρουμανίας το 1821 και τις οθωμανικές αντιλήψεις των πρώτων ελληνο-οθωμανικών συνόρων της Θεσσαλίας έχουν το προσόν να παρουσιάζουν πληθώρα οθωμανικών και ρουμανικών πηγών πάνω στα γεγονότα της ελληνικής επανάστασης και του νεαρού ελληνικού κράτους.