Σε κάθε ποιητή υπάρχουν έννοιες-κλειδιά, που επανέρχονται ως βασικές νότες στη διαμόρφωση του λογοτεχνικού του οράματος. Ενσαρκώνουν τις σταθερές ροπές του ποιητικού του προβληματισμού και τον προσγειώνουν προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Είναι έννοιες που ακτινοβολούν μνήμες, αισθήματα, φορτισμένες βιωματικές εμπειρίες και ιδέες με ιδιαίτερο βάρος λειτουργώντας ως επισημάνσεις του προσωπικού στίγματος του ποιητή που καθορίζουν τον ιδιότυπο και προσωπικό καλλιτεχνικό του κόσμο και την ξεχωριστή παρουσία της ψυχής του.

Επιχειρώντας μια προσπάθεια αναζήτησης του θεματικού περίγυρου του έργου του Γιάννη Ρίτσου διαπιστώνουμε μια εμμονή σε κάποια κυρίαρχα μοτίβα, των οποίων η χρήση εντοπίζεται γόνιμα και δημιουργικά από τα αφετηριακά στάδια της δημιουργίας του και χρησιμεύουν ως μίτος για την εξερεύνηση της ποιητικής του ενδοχώρας. Αυτά τα θεματικά μοτίβα είναι: Οι αυτοβιογραφικές ψηφίδες, η νεοελληνική ιστορία, η φύση, τα ευτελή αντικείμενα, οι απλοί καθημερινοί άνθρωποι, η γυναίκα και το ερωτικό στοιχείο, η παράδοση, η παρουσία του θείου στοιχείου και των χριστιανικών αξιών και η φυσιογνωμία του σύγχρονου κόσμου.