Ο Θεοφύλακτος καταγόταν από την Εύβοια και το επίθετο του μας είναι γνωστό (Ήφαιστος). Ο ίδιος μας πληροφορεί ότι ωφελήθηκε πάρα πολύ από τις συναναστροφές στην Κωνσταντινούπολη και τις γνώσεις του δασκάλου "του υπάτου των Φιλοσόφων" Μιχαήλ Ψελλού, στην οποία διέπρεψε ως «μαΐστωρ των ρητόρων» (καθηγητής δηλ. της αρχαίας ελληνικής γραμματείας) και αργότερα ως διδάσκαλος του Ευαγγελίου (ερμηνευτής δηλ. της Καινής Διαθήκης) και καθηγητής της Θεολογίας, ένα αξίωμα και λειτούργημα ταυτόχρονα που του το επέτρεπε να το ασκεί η συγκατάθεση του Οικουμενικού Πατριαρχείου και το οποίο άσκησε έως περίπου το 1089, όταν εκλέχτηκε αρχιεπίσκοπος Αχρίδος. Στην αρχιεπισκοπή παρέμενε ως το τέλος της ζωής του που σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες τοποθετείται μετά το έτος 1126. Λόγιος με στερεή μόρφωση ο Θεοφύλακτος έδρασε στην Αχρίδα ως ανεξάρτητος πνευματικός ηγέτης της αυτοκέφαλης αρχιεπισκοπής Αχρίδος στην οποία ο Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος παραχώρησε το 1019 ιδιαίτερα προνόμια. Η αρχιεπισκοπή Αχριδών έμελλε να διαδραματίσει ρόλο στην πνευματική ζωή των Βουλγάρων έως την εποχή (1186) που αυτοί απέκτησαν αυτόνομη εκκλησία, το Πατριαρχείο Τυρνόβου. Η αρχιεπισκοπή της Πρώτης Ιουστινιανής, όπως ήταν γνωστή η εκκλησιαστική αρχή της Αχρίδας ως την εποχή της κατάληψης της από τους Βουλγάρους παρέμεινε και αυτή αυτοκέφαλος, όπως και η αρχιεπισκοπή Κύπρου, κι όταν απεσπάσθη «της χειρός των Βουλγάρων» από τον Βασίλειο Β΄ δεν θεωρήθηκε σκόπιμο να της αφαιρεθούν τα αρχαία προνόμια, απεναντίας να επεκταθεί η δικαιοδοσία της στις περιοχές της Βουλγαρίας και τοιουτοτρόπως να προστεθεί στον τίτλο του Αρχιεπισκόπου ο προσδιορισμός «πάσης Βουλγαρίας». Το γεγονός ότι η εκλογή του αρχιεπισκόπου Αχρίδος και πάσης Βουλγαρίας γινόταν στην Κωνσταντινούπολη με σύμφωνη γνώμη του αυτοκράτορα και της Συνόδου του Πατριαρχείου δεν αντέβαινε στο αυτοκέφαλον της αρχιεπισκοπής, το οποίο διατήρησε μέχρι το έτος 1767 όταν υπηχση στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο Θεοφύλακτος Αχρίδος (ή Βουλγαρίας) έγραψε ποικίλα έργα: α) ερμηνευτικά, από τα οποία το πλέον προβεβλημένο είναι η ερμηνεία στους τέσσερις Ευαγγελιστές, β) αντιρρητικές πραγματείες, γ) ποιήματα, δ) ομιλίες και ε) επιστολές που απασχόλησαν ιδιαίτερα τη σύγχρονη έρευνα. Από τα νουθετικά του έργα ξεχωρίζει η "Βασιλική παιδεία", κείμενο που γράφτηκε ως διδαχή για τον Κωνσταντίνο Δούκα, γιο του Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα, με τον οποίο ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός αρραβώνιασε την κόρη του Άννα Κομνηνή. Από τα αγιολογικά του κείμενα ξεχωρίζουν ο "Βίος του Αγίου Κλήμεντος" και το "Μαρτύριον των αγίων ιε΄ μαρτύρων της Τιβεριουπόλεως".

Γεννήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου του 1959 στη Βασιλική Λακωνίας. Σπούδασε Βυζαντινή και Νεοελληνική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. από το 1977 έως το 1981. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Μεταπτυχιακών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. και το 1984 έλαβε το μεταπτυχιακό του δίπλωμα, κλάδου ιστορίας, με το βαθμό «άριστα». Εργάστηκε από το 1982 έως το 1984 και από το 1985 έως τον Δεκέμβριο του 1988 στο ερευνητικό έργο του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του Α.Π.Θ. «Λεξικό της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας (1100 - 1669)» υπό την εποπτεία του καθηγητή κ. Εμμανουήλ Κριαρά ως επιστημονικός συνεργάτης του και συντάκτης του Λεξικού. Το Σεπτέμβριο του 1989 διορίστηκε στη Μέση Εκπαίδευση και υπηρέτησε στο Λύκειο Τερπνής Σερρών ως το 1993. Από 1-9-1993 αποσπάστηκε στα Γ.Α.Κ. - Αρχεία Νομού Σερρών, όπου υπηρέτησε και άσκησε καθήκοντα προϊσταμένου μέχρι τις 31 Αυγούστου 1996. Από 1-9-1996 μετατέθηκε στο Νομό Θεσσαλονίκης και ανέλαβε υπηρεσία στο Λύκειο παραλίας Σταυρού και από 13-12-1996 ανέλαβε τη διεύθυνση του Γυμνασίου Αρέθουσας Νομού Θεσσαλονίκης. Από 1-9-1997 έλαβε εκπαιδευτική άδεια για την εκπόνηση της διδακτορικής του διατριβής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. με θέμα «Στοιχεία Φυσικής Γεωγραφίας και Ανθρωπογεωγραφίας στο έργο του Νικηφόρου Γρηγορά» με επόπτρια την τακτική καθηγήτρια του Τμήματος κ. Αλκμήνη Σταυρίδου Ζαφράκα. Τον Ιούνιο του 1999 έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα με το βαθμό «άριστα» (ομόφωνη απόφαση της επταμελούς εξεταστικής επιτροπής) (αναγόρευση 29-6-1999). Από τον Σεπτέμβριο του 1999 αποσπάστηκε στα Γ.Α.Κ. - Αρχεία Νομού Κιλκίς και ανέλαβε την οργάνωση της νεοσύστατης αρχειακής Υπηρεσίας, όπου υπηρετεί μέχρι σήμερα. Έχει δημοσιεύσει αρκετές ιστορικές και τοπωνυμικές μελέτες σχετικά με την περιοχή των Σερρών και της Λακωνίας, καθώς και μελέτες βυζαντινής ιστορίας, μεσαιωνικής και νεώτερης ελληνικής φιλολογίας, αρχειονομίας και διδασκαλίας της λογοτεχνίας στα περιοδικά: «Ιστορικογεωγραφικά», «Φιλόλογος», «Βυζαντινά», «Βυζαντιακά», «Σερραϊκά ανάλεκτα», «Λεύκωμα Φιλολογικών Εργασιών Νομού Σερρών», Σερραϊκά Χρονικά», «Γιατί», «Σίρις», «Πρακτικά Α΄ Επιστημονικού Συμποσίου Νιγρίτας», «Πρακτικά Β΄Επιστημονικού Συμποσίου Νιγρίτας», «Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου Σερρών», ενώ άλλες του εργασίες είναι ήδη υπό εκτύπωση. Συμμετείχε με ιστορικές ανακοινώσεις στο Διεθνές Συνέδριο των Σερρών (29 Σεπτεμβρίου - 3 Οκτωβρίου 1993) στο Α΄ και Β΄ Επιστημονικό Συμπόσιο Νιγρίτας Σερρών (Νοέμβριος 1993 και Οκτώβριος 1996, υπό την αιγίδα της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών), στο 20ο και 21ο Πανελλήνιο Ιστορικό Συνέδριο της Ελληνικής Ιστορικής Εταιρίας (Θεσσαλονίκη 28 - 30 Μαΐου 1999 και 27 - 29 Μαΐου 2000), καθώς και στο 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας (24, 25, 26 Νοεμβρίου 2000). Παρακολούθησε και συμμετείχε σε συνέδρια αρχειονομίας (Σπάρτη 8 - 11 Δεκεμβρίου 1993, προσυνεδριακό Σεμινάριο στη Θεσσαλονίκη στις 10 και 11 Οκτωβρίου 1994, στα πλαίσια του Διεθνούς Συνεδρίου Στρογγυλής Τράπεζας Αρχείων (CITRA) στη γαλλική γλώσσα), τη Διεθνή Στρογγυλή Τράπεζα «Επιλογή και εκκαθάριση αρχείων. Μέθοδοι και προβληματισμοί», που διοργανώθηκε από το ΥΠ.Ε.Π.Θ. και τα ΓΑΚ - Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας και πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη 12 - 13 Ιουνίου 2002. Παρακολούθησε επιμορφωτικά σεμινάρια του 2ου Π.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης (1996, 1998) και Πανελλήνια Συνέδρια σχετικά με τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στην Α/θμια και Β/θμια Εκπαίδευση. Εργάστηκε ως επιστημονικός συνεργάτης του καθηγητή κ. Εμμανουήλ Κριαρά στο «Λεξικό της σύγχρονης ελληνικής γλώσσας» το οποίο κυκλοφόρησε το 1995 από την «Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.». Υπήρξε μέλος του Δ.Σ. του Συνδέσμου Φιλολόγων Νομού Σερρών και της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού του «Σίρις» από 31-3-1994 ενώ από 13-2-1997 υπήρξε μέλος του Δ.Σ. του Συνδέσμου Φιλολόγων Νομού Θεσσαλονίκης μέχρι τον Ιανουάριο του 2001, ως οργανωτικός γραμματέας του οποίου συμμετείχε στη διοργάνωση αρκετών διαλέξεων και σεμιναρίων, φιλολογικών και ιστορικών. Είναι μέλος της Εταιρείας Βυζαντινών Ερευνών και της Ελληνικής Αρχειακής Εταιρείας.

Γεννήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου του 1959 στη Βασιλική Λακωνίας. Σπούδασε Βυζαντινή και Νεοελληνική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. από το 1977 έως το 1981. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Μεταπτυχιακών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. και το 1984 έλαβε το μεταπτυχιακό του δίπλωμα, κλάδου ιστορίας, με το βαθμό «άριστα». Εργάστηκε από το 1982 έως το 1984 και από το 1985 έως τον Δεκέμβριο του 1988 στο ερευνητικό έργο του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του Α.Π.Θ. «Λεξικό της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας (1100 - 1669)» υπό την εποπτεία του καθηγητή κ. Εμμανουήλ Κριαρά ως επιστημονικός συνεργάτης του και συντάκτης του Λεξικού. Το Σεπτέμβριο του 1989 διορίστηκε στη Μέση Εκπαίδευση και υπηρέτησε στο Λύκειο Τερπνής Σερρών ως το 1993. Από 1-9-1993 αποσπάστηκε στα Γ.Α.Κ. - Αρχεία Νομού Σερρών, όπου υπηρέτησε και άσκησε καθήκοντα προϊσταμένου μέχρι τις 31 Αυγούστου 1996. Από 1-9-1996 μετατέθηκε στο Νομό Θεσσαλονίκης και ανέλαβε υπηρεσία στο Λύκειο παραλίας Σταυρού και από 13-12-1996 ανέλαβε τη διεύθυνση του Γυμνασίου Αρέθουσας Νομού Θεσσαλονίκης. Από 1-9-1997 έλαβε εκπαιδευτική άδεια για την εκπόνηση της διδακτορικής του διατριβής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. με θέμα «Στοιχεία Φυσικής Γεωγραφίας και Ανθρωπογεωγραφίας στο έργο του Νικηφόρου Γρηγορά» με επόπτρια την τακτική καθηγήτρια του Τμήματος κ. Αλκμήνη Σταυρίδου Ζαφράκα. Τον Ιούνιο του 1999 έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα με το βαθμό «άριστα» (ομόφωνη απόφαση της επταμελούς εξεταστικής επιτροπής) (αναγόρευση 29-6-1999). Από τον Σεπτέμβριο του 1999 αποσπάστηκε στα Γ.Α.Κ. - Αρχεία Νομού Κιλκίς και ανέλαβε την οργάνωση της νεοσύστατης αρχειακής Υπηρεσίας, όπου υπηρετεί μέχρι σήμερα. Έχει δημοσιεύσει αρκετές ιστορικές και τοπωνυμικές μελέτες σχετικά με την περιοχή των Σερρών και της Λακωνίας, καθώς και μελέτες βυζαντινής ιστορίας, μεσαιωνικής και νεώτερης ελληνικής φιλολογίας, αρχειονομίας και διδασκαλίας της λογοτεχνίας στα περιοδικά: «Ιστορικογεωγραφικά», «Φιλόλογος», «Βυζαντινά», «Βυζαντιακά», «Σερραϊκά ανάλεκτα», «Λεύκωμα Φιλολογικών Εργασιών Νομού Σερρών», Σερραϊκά Χρονικά», «Γιατί», «Σίρις», «Πρακτικά Α΄ Επιστημονικού Συμποσίου Νιγρίτας», «Πρακτικά Β΄Επιστημονικού Συμποσίου Νιγρίτας», «Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου Σερρών», ενώ άλλες του εργασίες είναι ήδη υπό εκτύπωση. Συμμετείχε με ιστορικές ανακοινώσεις στο Διεθνές Συνέδριο των Σερρών (29 Σεπτεμβρίου - 3 Οκτωβρίου 1993) στο Α΄ και Β΄ Επιστημονικό Συμπόσιο Νιγρίτας Σερρών (Νοέμβριος 1993 και Οκτώβριος 1996, υπό την αιγίδα της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών), στο 20ο και 21ο Πανελλήνιο Ιστορικό Συνέδριο της Ελληνικής Ιστορικής Εταιρίας (Θεσσαλονίκη 28 - 30 Μαΐου 1999 και 27 - 29 Μαΐου 2000), καθώς και στο 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας (24, 25, 26 Νοεμβρίου 2000). Παρακολούθησε και συμμετείχε σε συνέδρια αρχειονομίας (Σπάρτη 8 - 11 Δεκεμβρίου 1993, προσυνεδριακό Σεμινάριο στη Θεσσαλονίκη στις 10 και 11 Οκτωβρίου 1994, στα πλαίσια του Διεθνούς Συνεδρίου Στρογγυλής Τράπεζας Αρχείων (CITRA) στη γαλλική γλώσσα), τη Διεθνή Στρογγυλή Τράπεζα «Επιλογή και εκκαθάριση αρχείων. Μέθοδοι και προβληματισμοί», που διοργανώθηκε από το ΥΠ.Ε.Π.Θ. και τα ΓΑΚ - Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας και πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη 12 - 13 Ιουνίου 2002. Παρακολούθησε επιμορφωτικά σεμινάρια του 2ου Π.Ε.Κ. Θεσσαλονίκης (1996, 1998) και Πανελλήνια Συνέδρια σχετικά με τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στην Α/θμια και Β/θμια Εκπαίδευση. Εργάστηκε ως επιστημονικός συνεργάτης του καθηγητή κ. Εμμανουήλ Κριαρά στο «Λεξικό της σύγχρονης ελληνικής γλώσσας» το οποίο κυκλοφόρησε το 1995 από την «Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.». Υπήρξε μέλος του Δ.Σ. του Συνδέσμου Φιλολόγων Νομού Σερρών και της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού του «Σίρις» από 31-3-1994 ενώ από 13-2-1997 υπήρξε μέλος του Δ.Σ. του Συνδέσμου Φιλολόγων Νομού Θεσσαλονίκης μέχρι τον Ιανουάριο του 2001, ως οργανωτικός γραμματέας του οποίου συμμετείχε στη διοργάνωση αρκετών διαλέξεων και σεμιναρίων, φιλολογικών και ιστορικών. Είναι μέλος της Εταιρείας Βυζαντινών Ερευνών και της Ελληνικής Αρχειακής Εταιρείας.